Postępowanie wobec osoby w kryzysie psychicznym | Politechnika Gdańska

Warto pamiętać, że kryzys psychiczny może dotyczyć każdego. To moment, kiedy czujesz, że coś cię przerasta, że więcej nie jesteś w stanie już udźwignąć. Jego przyczyną może być np. trudna sytuacja życiowa, choroba psychiczna, substancje psychoaktywne. Może on mieć różną formę i często przejawiać się agresją wobec siebie i/lub innych. Czasem samo zwrócenie uwagi na drugą osobę, zapytanie o jej samopoczucie może być dla niej ważnym punktem zwrotnym. Warto pamiętać, że nie zawsze otoczenie może dostrzec złe samopoczucie osoby.

Co powinno nas zaniepokoić u drugiej osoby?

• obniżony nastrój, ciągły smutek, napięcie
• brak apetytu, bezsenność
• bóle głowy, drżenie rąk
• wycofanie się z różnych aktywności, izolowanie się od innych, wyobcowanie
• irytacja, złość
• reakcje o nieadekwatnym natężeniu do sytuacji

Postępuj zgodnie z poniższymi wskazówkami

W jaki sposób rozmawiać z osobą w kryzysie?

• Zachowaj spokój i staraj się mówić w sposób łagodny.
• Znajdź dyskretne, spokojne miejsce.
• Zapewnij o dyskrecji (z wyłączeniem sytuacji, w których zagrożone jest życie lub zdrowie studenta / pracownika).
• Jeśli rozmowa odbywa się z Twojej inicjatywy, wyjaśnij jej cel (niepokój, troska), zaproś do rozmowy, pytając np.: Jak mogę Ci pomóc? Co sprawi, że poczujesz się lepiej?
• Okaż akceptację, szacunek i zainteresowanie, poświęć swój czas i słuchaj uważnie.
• Poświęć tyle uwagi, ile potrzebuje druga osoba (w granicach swoich sił i możliwości).
• Nie oceniaj, nie krytykuj wypowiedzi, nie ponaglaj, nie pouczaj, nie strasz, nie moralizuj, nie diagnozuj).

Czego nie mówić:

• Weź się w garść, myśl pozytywnie.
• Inni mają gorzej.
• Idź pobiegać.
• Jesteś słaby/a.
• Ogarnij się.
• Przestań się użalać.
• Każdy ma jakieś kryzysy.
• Myślisz, że mnie nie jest ciężko?
• Chyba wyolbrzymiasz.
• Jutro będzie lepiej.
• Daj spokój, takie problemy to nie problemy.

Co możesz powiedzieć:

• Widzę, że jest Ci trudno.
• Jesteś dla mnie ważny/a.
• Nie jesteś sam/a.
• Nie zostawię Cię.
• Jesteś nam potrzebny/a.
• Jest mi przykro, że tego doświadczasz.
• Zróbmy coś razem.
• Każdy ma prawo mieć gorszy czas.
• Jak mogę Ci pomóc?
• Czasami niełatwo mówić o swoich trudnościach.
• Jeśli chcesz, możemy porozmawiać, kiedy będziesz w lepszym nastroju.
• Może łatwiej będzie Ci porozmawiać z kimś innym?
• Martwię się o Ciebie i zależy mi na tym, aby jak najszybciej było Ci lepiej.

Jak zacząć rozmowę:

Twoja reakcja na złe samopoczucie wynika z autentycznej troski, zadbaj o bezpieczne miejsce rozmowy, znajdź dyskretne miejsce, w którym inni nie będą świadkami rozmowy.

Najlepiej mówić wprost, co Cię niepokoi (Twoje obserwacje), ale w trybie przypuszczającym (wydaje mi się, mam wrażenie).

• Chciałem z Tobą porozmawiać, bo wydaje mi się, że cierpisz. 
• Martwię się o Ciebie i chciałbym Cię spytać, czy może potrzebujesz pomocy.
• Dostrzegam, że jest Ci ciężko, wydajesz się być przygnębiony, może chcesz porozmawiać?
• Od jakiegoś czasu mam wrażenie, że….
• Martwię się od jakiegoś czasu, bo wydaje mi się, że jest Ci smutno…. ……
• Wydaje mi się, że od jakiegoś czasu jesteś przygaszony, wyciszony i smutny. Może chcesz porozmawiać?

Gdy osoba podzieli się z Tobą swoim problemem:

• Dziękuję, że dzielisz się ze mną swoimi problemami.
• Próbuję zrozumieć, co czujesz (próbuję sobie wyobrazić, co czujesz).
• Wiem, że może być Ci ciężko.
• Widzę, że ta sytuacja Cię przygnębia.
• Masz prawo czuć to, co czujesz.
• Nie wiem, co przeżywasz, ale bardzo chcę to zrozumieć.
• To ważne, że opowiadasz o tym, co dla Ciebie trudne.
• Nie wiem, co mogę teraz powiedzieć, ale to dobrze, że mówisz mi o swoich problemach.
• Rozumiem Cię, wielu ludzi tego doświadcza.
• Współczuję Ci.
• Jest mi bardzo przykro, że to przeżywasz.

• Nie przejmuj odpowiedzialności za nastrój osoby w kryzysie i jej działania.
• NIE DIAGNOZUJ, podczas rozmowy poinformuj jedynie o zauważonych przez siebie sytuacjach, które wzbudziły niepokój.
• Nie staraj się być terapeutą.
• Twoja pomoc nie powinna polegać na wyręczaniu kogoś w jego obowiązkach, braniu na siebie odpowiedzialności za cudze postepowanie czy na decydowaniu za druga osobę.
• Rozmawiaj o swoich spostrzeżeniach z innymi pracownikami, a szczególnie gdy problem dotyczy studenta z opiekunem roku lub gdy pracownika z jego przełożonymi.
• Jeśli rozmawiałeś z kolegą/koleżanką, studentem/studentką o jego/jej stanie zdrowia, zachowaj poufność wobec tego, co sam/-a nam powiedział/-a. Zasada ta nie obowiązuje w przypadku zagrożenia zdrowia lub życia!
• Wsparcie osoby powinno polegać na towarzyszeniu w przezwyciężaniu trudności, motywowaniu do podjęcia działania i poszukiwania profesjonalnej pomocy, a nie w rozwiazywaniu za niego/nią jego/jej problemów.
• Jeżeli osoba odmówi skorzystania z Twojej oferty wsparcia – nie bierz tego do siebie – może nie jest jeszcze na to gotowa, ale informacja o Twojej gotowości do udzielenia wsparcia została przekazana.
• Wspieranie może wyczerpywać – zapewnij również sobie pomoc i szukaj zaufanych osób, którym możesz zwierzyć się z własnych doświadczeń.
• Jeśli czujesz się na sile, możesz też pomóc w znalezieniu specjalistów, np. poprzez stronę:
  www.swiatprzychodni.pl.

Zachowania agresywne

Bywa, że w wyniku splotu różnych zdarzeń i stanu emocjonalnego jednostki, czasem działania leków lub innych substancji psychoaktywnych zachowanie wymknie się spod kontroli. Możliwe jest wówczas pojawienie się zachowań agresywnych. W pierwszej kolejności należy zadbać o własne bezpieczeństwo i osób z otoczenia.

W przypadku agresji fizycznej:

• Zapewnij sobie drogę ucieczki, gdyby zaszła taka konieczność.
• Nie zostawaj sam na sam w obecności osoby agresywnej.
• Jeśli do zdarzenia dochodzi w gabinecie, sali, pokoju, otwórz drzwi na korytarz, jeśli nie oznacza to skrócenia dystansu do osoby agresywnej.
• Wykorzystaj naturalne przeszkody, jakąś fizyczną barierę wobec osoby agresywnej (biurko, krzesła).
• Nie ulegaj wzburzeniu, ale wyraź jasno i stanowczo brak akceptacji dla takiego zachowania, np. powiedz: Bardzo proszę nie zwracać się do mnie w ten sposób.
• Nie krytykuj, nie oceniaj osoby zachowującej się agresywnie.
• Poproś osoby z otoczenia o pomoc, zwracając się do nich bezpośrednio: (Proszę Pana / Pani, proszę mi pomóc).
• Wezwij pracowników Centrum Bezpieczeństwa.

W przypadku agresji słownej:

• Stanowczo, rzeczowo, ale spokojnie wyraź brak akceptacji dla niewłaściwego zachowania.
• Unikaj wzburzenia wobec osoby agresywnej.
• Zaproponuj rozmowę.
• Wezwij pracowników Centrum Bezpieczeństwa.

 

Opracowanie:

dr Agata Rudnik

Doktor nauk społecznych, absolwentka psychologii i dziennikarstwa na Uniwersytecie Gdańskim, ukończyła też liczne kursy, szkolenia i studia podyplomowe w tym m.in. z psychologii transportu i skandynawistyki.  Obecnie w trakcie specjalizacji z psychologii klinicznej (dzieci i młodzieży). Realizowała staże i stypendia, m.in. w Karolinska Institutet, Uniwersytecie Sztokholmskim, University College London, Birkbeck, University of London oraz na Uniwersytecie Edynburskim. Inicjatorka i dyrektorka Akademickiego Centrum Wsparcia Psychologicznego Uniwersytetu Gdańskiego, adiunkt w Zakładzie Psychologii Klinicznej i Zdrowia w Instytucie Psychologii UG, a także psycholożka, m.in. w Szpitalu MSWiA w Gdańsku. Przygląda się i bada przede wszystkim jakość życia uwarunkowaną stanem zdrowia oraz to, jak możemy zadbać o nasz dobrostan.

dr Marcin Szulc, prof. UG

Profesor Uniwersytetu Gdańskiego, nauczyciel akademicki i psycholog w Zakładzie Psychologii Osobowości i Psychologii Sądowej. Pełni funkcję psychologa - doradcy w Biurze Rzecznika praw i wartości akademickich Politechniki Gdańskiej. Redaktor w czasopismach naukowych. Zainteresowania naukowe koncentruje wokół problematyki zagrożeń społecznych ze szczególnym wskazaniem na mechanizmy powstawania uzależnień, leczenie nałogów, przemoc i mobbing, resocjalizację nieletnich sprawców przestępstw oraz problemy okresu dorastania. Prowadzi spotkania edukacyjne dla rad pedagogicznych, rodziców oraz młodzieży. Jest autorem publikacji z zakresu psychologii zagrożeń społecznych.

Źródło: L. Kicińska, J. Palma, Szkolny system wsparcia uczniów po próbie samobójczej, Biblioteka Suicydologiczna, t. III, Warszawa 2023.

Więcej cennych materiałów edukacyjnych: platforma pomocowo-edukacyjna Życie Warte Jest Rozmowy www.zwjr.pl